အဘိဓမၼာ ၇-က်မ္းႏွင့္ သၿဂႌဳဟ္ ၉-ပိုင္း
ကၽြန္ေတာ္တို႔ မိတ္ေဆြတစ္စုသည္ အဘိဓမၼာတရားေတာ္ကို သိနားလည္လိုလွသျဖင့္ လက္လွမ္းမီသမွ် စာအုပ္ မ်ားကို ရွာေဖြဖတ္႐ႈကာ အခ်င္းခ်င္း ေဆြးေႏြးၾကပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ေဒသတြင္ အဘိဓမၼာ သင္တန္းမ်ား မရွိပါ။ (အားငယ္စြာေျပာရလွ်င္) ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို သင္ၾကားေပးမည့္ ဘုန္းႀကီးရဟန္းလည္း မရွိပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အထူး ၾကည္ညိဳလိုေသာအခ်က္မွာ ယခု သၿဂႋဳဟ္ ၉-ပိုင္း သည္ အဘိဓမၼာ ၇-က်မ္းမွ အဆီထုတ္ထားျခင္းဟု ဆိုေလရာ “မည္သည့္အပိုင္းသည္ မည္သည့္အဘိဓမၼာ က်မ္းမွ ေကာက္ႏႈတ္ထား ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း” ျဖစ္ပါသည္။
ျမတ္ပန္းရဂံု ဓမၼသာကစၧာက႑တြင္ ေျဖၾကားေနေသာ ပညာရွင္ မ်ား၏ အေျဖမ်ားသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႔အတြက္ အလြန္ေက်းဇူးမ်ားပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤေမးခြန္းကိုလည္း ေျဖၾကားေပးၾကပါရန္ ပန္ၾကားပါသည္ခင္ဗ်ား။
ကိုျမင့္သူ (မဲဇာၿမိဳင္)
ယခု ျမန္မာတို႔ ေခၚေဝၚသံုးစြဲေနေသာ သၿဂႋဳဟ္-ဟူေသာ အမည္သည္ သီဟိုဠ္ကၽြန္း (ယခုသီရိလကၤာႏိုင္ငံ) မွ အရွင္အႏု႐ုဒၶါမေထရ္ စီရင္ေသာ “အဘိဓမၼတၳသဂၤဟ” ဟူေသာက်မ္း၏ အမည္ျဖစ္၏။ အဘိဓမၼတၳသဂၤဟ-ဟူေသာ ပုဒ္သည္ အဘိဓမၼ+အတၳ+သံ+ဂဟ= ဟူေသာ ပုဒ္တို႔ကို သဒၵါနည္း အရ စပ္ထားျခင္းျဖစ္၏။ အဘိဓမၼ-အဘိဓမၼာ ေဒသနာေတာ္၏၊ အတၳ-အနက္္ အဓိပၸါယ္အက်ယ္ကို၊ သံ-အက်ဥ္းခ်ဳံး၍၊ ဂဟ-ယူရာျဖစ္ေသာ က်မ္း-ဟု ဆိုလို၏။
ထိုသို႔ အဘိဓမၼာေဒသနာေတာ္ ဝါ-အဘိဓမၼာ ၇-က်မ္း၏ အနက္အဓိပၸါယ္ အက်ယ္ကို အက်ဥ္းခ်ဳံး၍ ယူျပရာတြင္ က်မ္းစဥ္အတိုင္း အက်ဥ္းခ်ံဳး၍ ယူျပသည္မဟုတ္၊ အဘိဓမၼာေဒသနာေတာ္၌ ပါရွိေသာ ပရမတၳ တရားေလးပါးႏွင့္ ပညတ္တရားတို႔ကို အစီအစဥ္အသစ္ျဖင့္ ေႏွာင္းေခတ္ လူတို႔အႀကိဳက္ အလြယ္လိုက္သူတုိ႔အတြက္ သိလြယ္တတ္လြယ္ ေအာင္ က်မ္းတစ္ေစာင္တစ္ဖြဲ႔ ေရးဖြဲ႔ထားျခင္းျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ သၿဂႋဳဟ္က်မ္းလာ မည္သည့္္အပိုင္းသည္ မည္သည့္ အဘိဓမၼာက်မ္းမွ ထုတ္ႏႈတ္ထားျခင္းျဖစ္၏ - ဟု သတ္မွတ္ဖြယ္ မရွိပါ။ ပထမဆံုးျဖစ္ေသာ စိတ္ပိုင္းသည္ပင္ အဘိဓမၼာ ၇-က်မ္းလံုး (အ႒ကထာပါမက်န္) မွ ထုတ္ႏႈတ္ထားျခင္းျဖစ္၏-ဟု ဆိုရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤအေျဖတြင္ အဘိဓမၼာ ၇-က်မ္း၏ ေဟာေတာ္မူပံု အစီအစဥ္ႏွင့္ သၿဂႋဳဟ္ ၉-ပိုင္း၏ စီစဥ္ပံု အေနအထားတို႔ကိုသာ ျပဆိုႏုိင္ပါမည္။
အဘိဓမၼာ ၇-က်မ္း ေဟာပံုအစီအစဥ္
အဘိဓမၼာပိဋကတ္သည္ က်မ္းအေရအတြက္အားျဖင့္ (၁) ဓမၼသဂၤဏီက်မ္း၊ (၂) ဝိဘဂၤက်မ္း၊ (၃) ဓာတုကထာ က်မ္း၊ (၄) ပုဂၢလ ပညတၱိက်မ္း၊ (၅) ကထာဝတၳဳက်မ္း၊ (၆)ယမကက်မ္း (၇) ပ႒ာနက်မ္း ဟု ၇-က်မ္း ရွိ၏။
၁။ ထိုတြင္ ဓမၼသဂၤဏီက်မ္းမွာ ကုသလဓမၼ-အကုသလဓမၼ အစရွိကုန္ေသာ ဓမၼတို႔ကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေဟာေတာ္မူေသာ က်မ္းဟု ဆိုလိုပါသည္။ (ဓမၼ=ကုသလဓမၼစသည္၊ သံ=အက်ဥ္း၊ ဂဟ=ေပါင္းယူျခင္း။)
၂။ ဝိဘဂၤ (ဝိဘင္း) က်မ္းကား ခႏၶာစေသာ ဓမၼတို႔ကို (တနည္း= ကုသလဓမၼ-အကုသလဓမၼ စေသာဓမၼတို႔ကို) သုတၱန္နည္း၊ အဘိဓမၼာနည္း အေမးအေျဖ “ပဉႇာပုစၧက”နည္းတို႔ျဖင့္ အက်ယ္တဝင့္ ေဝဘန္ေဟာျပ ေတာ္မူရာျဖစ္ ေသာ က်မ္းဟု ဆိုလို၏။
၃။ ခႏၶာအစ အရဏ-အဆံုးရွိေသာတရားတို႔သည္ ကကၡဠ ဖုသန စေသာ မိမိသေဘာကို ေဆာင္ေသာေၾကာင့္ ဓာတု= ဓာတ္မည္ကုန္၏။ ထိုဓာတ္တရားတို႔ကို ပိုင္းျခား၍ ေဟာရာေဟာေၾကာင္းျဖစ္ေသာက်မ္းသည္ ဓာတုကထာ မည္၏။ (ဓာတု-ဓါတ္၊ ကထာ-ေဟာျခင္း၊ ေဟာအပ္ေသာစကား)
၄။ ပုဂၢလပညတၱိ = ပုဂၢလပညတ္ဟူရာဝယ္ မိန္းမ၊ ေယာက္်ား၊ နတ္၊ လူ-စသည္တို႔ကို ပုဂၢလ-ဟု ေခၚ၏။ ပညတ္- ဟူသည္ အမည္နာမပညတ္ကို ဆိုလိုသည္။ ဤက်မ္းတြင္ ၁။ခႏၶပညတ္၊ ၂။ အာယတနပညတ္၊ ၃။ဓာတု ပညတ္၊ ၄။ သစၥပညတ္၊ ၅။ ဣၿႏၵိယပညတ္- ဟူေသာ သဘာဝပညတ္ ၅-မ်ိဳးႏွင့္ ၆။ ပုဂၢလပညတ္ ဟူေသာ အသဘာဝ ပညတ္တို႔ကို ေဝဘန္ေဟာၾကားေတာ္မူ၏။
၅။ ကထာဝတၳဳ= အယူဝါဒႏွင့္ဆိုင္ေသာ စကားသည္ ကထာမည္၏။ ျဖစ္ရာ တည္ရာ သို႔မဟုတ္ အမွန္ထင္ရွား ရွိေသာအရာ (အႏွစ္သာရ)သည္ ဝတၳဳ-မည္၏။ ပုဂၢလကထာ၊ ျဗဟၼစရိယကထာ စသည့္ကထာတို႔၏ တည္ရာျဖစ္ေသာ က်မ္းဟု ဆိုလိုပါသည္။
အေသာကမင္းႀကီးလက္ထက္၌ ဗုဒၶဘုရား၏ အလိုေတာ္ႏွင့္ အညီ အယူဝါဒရွိေတာ္မူၾကသည့္ သကဝါဒီ သက္သက္ ရဟန္းေတာ္ေပါင္း ေျခာက္သန္းမွ်ပါဝင္ေသာ ဥပုသ္ျပဳပြဲႀကီး၌ အရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱတိႆသည္ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ ဘုရား၏ အလိုေတာ္ႏွင့္အညီ အမွန္ကိုသာ ယူဆေျပာဆိုေလ့ရွိသူ (သကဝါဒီ) တို႔၏ အယူကို ေဖာ္ျပသည့္ သုတ္ေပါင္းငါးရာ၊ ဗုဒၶဘုရား၏ အလိုေတာ္ ႏွင့္ မညီဘဲ ဗုဒၶသာသနာ၏ ျပင္ပျဖစ္သည့္ အယူမ်ိဳးကို ယူဆေျပာဆိုေလ့ရွိ သည့္ (ပရဝါဒီ)တို႔၏ အယူကိုေဖာ္ျပသည့္ သုတ္ေပါင္းငါးရာတို႔ကို ေဟာၾကားေတာ္မူသည္။
ထုိယူဆေျပာဆိုခ်က္မ်ားကိုပင္ တတိယသဂၤါယနာတင္ေသာ အခါ ပၪၥမေျမာက္ အဘိဓမၼာက်မ္းႀကီးအျဖစ္ျဖင့္ ထည့္သြင္း၍ သံဂါယနာ တင္ေတာ္မူၾကၿပီးလွ်င္ အတည္ျပဳျပ႒ာန္းေတာ္မူၾက၏။
ကထာဝတၳဳက်မ္းကို ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္ဝင္စံေတာ္မူၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၁၈-ႏွစ္ေရာက္မွ အရွင္မဟာ ေမာဂၢလိပုတၱတိႆမေထရ္ ေဟာေတာ္မူျခင္း ျဖစ္ေသာ္လည္း “ဗုဒၶရွင္ေတာ္ဘုရား ထားေတာ္မူခဲ့သည့္ မာတိကာ အတိုင္း ေဟာၾကားထားေသာ က်မ္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ဘုရားရွင္ ကိိုယ္ေတာ္တိုင္ကလည္း ငါဘုရား ပရိနိဗၺာန္ ဝင္စံေတာ္မူၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၁၈-ႏွစ္ေရာက္ေသာအခါ ေမာဂၢလိပုတၱတိႆမည္ေသာ ရဟန္းသည္ ရဟန္းေတာ္ေျခာက္သန္းတို႔၏ အလယ္၌ သကဝါဒ၌ သုတ္ေပါင္းငါးရာ၊ ပရဝါဒ၌ သုတ္ေပါင္းငါးရာတို႔ကို ေပါင္း႐ံုးကာ ဒီဃနိကာယ္ ပမာဏရွိေသာ ကထာဝတၳဳ က်မ္းကို ေဟာလိမ့္မည္” ဟု ဗ်ာဒိတ္စကား မိန္႔ၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာေၾကာင့္ လည္းေကာင္း ဗုဒၶဘာသိတ အဘိဓမၼာက်မ္းအျဖစ္ ထည့္သြင္းခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္၏။
၆။ ယမက=ယမိုက္က်မ္း။ ယမကသဒၵါသည္ အစံု-ဟူေသာ အနက္ကို ေဟာ၏။ (က) အႏုေလာမ+ ပဋိေလာမ တစ္စံု၊ (ခ) ပုစၧာ+ဝိသဇၨနာတစ္စံု၊ (ဂ) သႏၷိ႒ာန္+သံသယတစ္စံု၊ ဤသို႔ အစံုအစံု ေဟာေတာ္မူေသာက်မ္းကို ယမက- က်မ္းဟု ေခၚ၏။
၇။ ပ႒ာန=ပ႒ာန္းက်မ္း။ ပ႒ာန-သဒၵါသည္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ဟူေသာ အနက္ကို ေဟာ၏။ ႏွစ္ဆယ့္ေလးပစၥည္းတို႔တြင္ တစ္ခုတစ္ခုေသာ ပစၥည္း၌ပင္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေဟာေတာ္မူသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေဟတုပစၥည္းစေသာ တစ္ခုတစ္ခုေသာ ပစၥည္းသည္ပင္ ပ႒ာန္း-မည္၏။ တစ္ခုတစ္ခုေသာ ပစၥည္း၏ ပ႒ာန္းဟူေသာ အမည္ကို ႏွစ္ဆယ့္ေလးပစၥည္းလံုးကို ျပဆိုေသာက်မ္း၌ တင္စား၍ အစိတ္၏ အမည္ကို အေပါင္း၌ တင္စားေသာ နည္းအရ ပ႒ာန္းက်မ္းဟု ေခၚထားျခင္းျဖစ္၏။ (အက်ယ္ကို ဓမၼသဂၤဏီပါဠိေတာ္ျမန္မာျပန္၊ က်မ္းဦးမွတ္ဖြယ္တြင္ ၾကည့္ႏိုင္သည္။)
သၿဂႋဳဟ္ ၉-ပိုင္း စီစဥ္ပံု အေနအထား
အဘိဓမၼတၳသဂၤဟက်မ္းသည္ ၁။စိတ္ပိုင္း၊ ၂။ ေစတသိက္ပိုင္း၊ ၃။ပကိဏ္းပိုင္း၊ ၄။ ဝီထိပိုင္း၊ ၅။ ဝီထိမုတ္ပိုင္း၊ ၆။႐ုပ္ပိုင္း၊ ၇။ သမုစၥည္းပိုင္း၊ ၈။ ပစၥည္းပိုင္း၊ ၉။ ကမၼ႒ာန္းပိုင္း- အပိုင္း ၉-ပိုင္းခြဲကာ စီစဥ္ထား၏။
၁။ စိတၱ-စိတ္ပိုင္း။ ဤအပိုင္းတြင္ (က) ကာမာဝစရစိတၱ- ကာမဘံု၌ မ်ားေသာအားျဖင့္ျဖစ္တတ္ေသာစိတ္မ်ား၊ (ခ) ႐ူပါဝစရစိတၱ - ႐ူပဘံု၌ မ်ားေသာအားျဖင့္ျဖစ္ေသာစိတ္မ်ား၊ (ဂ) အ႐ူပါဝစရစိတၱ - အ႐ူပဘံု၌ မ်ားေသာအားျဖင့္ ျဖစ္ေသာစိတ္မ်ား၊ (ဃ) ေလာကုတၱရစိတၱ- ေလာကမွ လြန္ေျမာက္ေသာစိတ္မ်ား-ဟု ေလးမ်ိဳးခြဲျပ၏။ စိတ္ပိုင္းတစ္ပုိင္းလံုး စိတ္အေၾကာင္းကိုသာ အဓိကထားျပ၏။ ထို႔သို႔ စိတ္ခ်ည္းသက္သက္ ေဟာျပထားေသာ အဘိဓမၼာ က်မ္းမရွိ။ အဘိဓမၼာ ၇-က်မ္းတြင္ ပထမဆံုး ေဟာေတာ္မူထားသည္မွာ -ကုသလဓမၼာ- (ကုသိုလ္တရားမ်ား) ၊ အကုသလာ ဓမၼာ- (အကုသိုလ္တရားမ်ား)၊ အဗ်ာကတာဓမၼာ- (ကုသိုလ္အကုသိုလ္အျဖစ္ျဖင့္ မေဟာအပ္ေသာတရားမ်ား)- ဟု ျဖစ္၏။ ထိုသံုးပုိဒ္တြင္ စိတ္-ေစတသိက္-႐ုပ္-နိဗၺာန္ဟူေသာ ပရမတၳတရား ေလးပါးလံုး ပါရွိ၏။
၂။ ေစတသိက-ေစတသိက္ပိုင္း။ ဤအပိုင္းတြင္ စိတ္၌မွီတြယ္၍ စိတ္ကို ျခယ္လွယ္ေသာတရား (ေစတသိက္) ၅၂- ပါးကို ျပဆိုထား၏။
၃။ ပကိဏၰက-ပကိဏ္းပိုင္း။ ဤအပိုင္းတြင္ ေရွ႕၌ဆိုခဲ့ၿပီးေသာ စိတ္ ေစတသိက္တို႔ကိုပင္ ေဝဒနာ-ဟိတ္စသည္ တို႔၏ အျပားအားျဖင့္ ေရာေႏွာ၍ ျပဆိုထား၏။
၄။ ဝီထိပိုင္း။ ဤအပိုင္းတြင္ မည့္သည့္စိတ္ေနာက္ မည္သည့္စိတ္ ျဖစ္သည္ဟု စိတ္ျဖစ္ပံုအစဥ္အတန္းကို ပိုင္းျခား သတ္မွတ္ျပ၏။
၅။ ဝီထိမုတၱ- ဝီထိမုတ္ပိုင္း။ ဤအပိုင္းတြင္ ပဋိသေႏၶ-ဘဝင္-စုတိကိစၥတပ္ေသာ ဝီထိမုတ္စိတ္ ၁၉-ပါးတို႔၏ ျဖစ္ပံုကို ျပဆိုထား၏။ ၃၁-ဘံုႏွင့္ပတ္သက္၍လည္း အက်ယ္ျပဆိုထား၏။
၆။ ႐ူပ- ႐ုပ္ပိုင္း။ ဤအပိုင္းတြင္ ႐ုပ္တရားမ်ား၏ အေၾကာင္းကို အေသးစိတ္ျပဆိုထား၏။ နိဗၺာန္အေၾကာင္း လည္း ဤအပိုင္းတြင္ပါ၏။
၇။ သမုစၥယ-သမုစၥည္းပိုင္း။ အထက္ပါအပိုင္း ၆-ပိုင္းတြင္ စိတ္-ေစတသိက္-႐ုပ္-နိဗၺာန္ဟူေသာ ပရမတၳ တရားေလးပါးလံုး အျပည့္အစံု ပါဝင္ၿပီးျဖစ္၏။ ဤအပိုင္းတြင္ ထိုပရမတၳတရားေလးပါးကို သေဘာတူခ်င္း ေပါင္းသင္းဖြဲ႔စည္း၍ ျပဆိုထား၏။
၈။ ပစၥယ- ပစၥည္းပိုင္း။ ဤအပိုင္းတြင္ ပစၥည္း+ပစၥယုပၸန္၊ အေၾကာင္း+အက်ိဳးတရားတို႔ကို ပ႒ာန္းနည္း၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္းဟု ႏွစ္နည္းခြဲျပ ထား၏။ ပ႒ာန္းနည္းကို ပ႒ာန္းက်မ္းမွ ထုတ္ႏႈတ္ျပ၏။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္းကား ဝိဘင္းက်မ္းမွ ထုတ္ႏႈတ္ထားျခင္းျဖစ္၏။ ပုဂၢလပညတ္က်မ္းမွ ပညတ္တရား တို႔ကိုလည္း ထုတ္ႏႈတ္ျပဆို ထားေသး၏။
၉။ ကမၼ႒ာန-ကမၼ႒ာန္းပိုင္း။ ဤအပိုင္းတြင္ ကမၼ႒ာန္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျပဆိုထား၏။
အဘိဓမၼာေဒသနာေတာ္သည္ ေလာက၌ အစစ္အမွန္အားျဖင့္ ထင္ရွားရွိေသာ ပရမတၳသဘာဝတို႔ကို ျပဆိုထား ေသာေၾကာင့္ ပရမတၳေဒသနာ-မည္၏။
ေလာကတြင္ အစစ္အမွန္အားျဖင့္ ထင္ရွားရွိေသာတရားကား ႐ုပ္နာမ္ႏွစ္ပါးသာ ျဖစ္၏။ ႐ုပ္နာမ္ႏွစ္ပါးမွတစ္ပါး ပုဂၢိဳလ္ သတၱဝါ ေယာက္်ား မိန္းမစသည္တို႔ကား တကယ္ရွိေသာ အရာမ်ားမဟုတ္၊ ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔၏ အစုအပံုကိုပင္ ပုဂၢိဳလ္သတၱဝါစသည္ျဖင့္ စြဲလမ္းမွတ္ထင္ေနၾကျခင္းျဖစ္၏။ ယင္းသို႔ စြဲလမ္းမွတ္ထင္ေနၾကေသာ သတၱဝါတို႔ကို ႐ုပ္နာမ္ ဓမၼဟူေသာ သဘာဝအမွန္ကို သိျမင္ေစရန္ ေဟာျပေတာ္မူအပ္ေသာ ေဒသနာျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ ယထာဓမၼသာသနာ -ဟုလည္းေခၚ၏။
အဘိဓမၼာပိဋက၌ ပုဂၢိဳလ္သတၱဝါစေသာ အေပၚယံပညတ္ကို ေဖာက္ထြင္း၍ အတြင္းဓါတ္ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္ႏွင့္ နာမ္ကို ခြဲျခားသိျမင္ႏိုင္ရန္ နည္းလမ္း အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေဟာျပထားေသာေၾကာင့္ အဘိဓမၼာပိဋကတ္ ကို နာမ႐ူပ ပရိေစၧဒကထာ-ဟုလည္း ေခၚ၏။
ဤသို႔ ႀကီးက်ယ္ေကာင္းျမတ္ေသာ အဘိဓမၼာပိဋကတ္ကို ရြတ္ဖတ္ျခင္း၊ နာယူျခင္း၊ ဖတ္႐ႈျခင္း၊ ေလ့လာ အားထုတ္ ျခင္းတို႔ျဖင့္ စြမ္းႏိုင္သမွ် လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ၾကကာ နာမ႐ူပပရိေစၧဒဉာဏ္ ရင့္သန္သျဖင့္ မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ လွ်င္ျမန္စြာ ရရွိႏိုင္ၾကပါေစ။
အရွင္ေကာဝိဒ (ေယာ)